Interesujące odkrycie na cmentarzu żydowskim w Żarkach ZDJĘCIA

Jak poinformował Urząd Miasta i Gminy w Żarkach, odkryli oni ślady ohelu na i kirkucie, na tzw. Kierkowie, przy ul. Polnej). Taką formę nagrobków spotyka się na grobach cadyków, wybitnych rabinów i ich męskich potomków. Żarecki powstał nad grobem rabina Jehoshuy Szwarcberga, zmarłego w 1905 r. Był on naczelnikiem sądu rabinicznego, autorem książek religijnych, pierwszym z linii rabinów Szwarcbergów.

Odkrycie wymaga jeszcze dokładniejszego potwierdzenia, ale już traktowane jest jako niezwykłe, ze względu na fakt, iż ohele to rzadkość na ok. 1200 żydowskich cmentarzy w Polsce, a oheli notuje się ok. 150, i to głównie na cmentarzach wielkomiejskich.

- Żarecki ohel był najprawdopodobniej jedyny na tym największym, jednym z trzech ( historycznych kirkutów w małomiasteczkowych Żarkach. Mamy tu ok. 1100 grobów w różnych stanie zachowania, w tym blisko 740 zinwentaryzowanych, imiennych, oraz np. pięć unikatowych macew żeliwnych, ale wciąż odkrywamy ślady dziesiątków innych! – przekonują Wojciech Mszyca i Piotr Zamorski.

Panowie reprezentują dwa pokolenia, ale łączy ich pasja do historii. Pierwszym, który zwrócił uwagę na ślad ohelu był Piotr Zamorski, pracownik Muzeum Dawnych Rzemiosł w Starym Młynie w Żarkach, a drugi to od lat 70. społeczny, nieformalny opiekun żareckiego kirkutu i innych lokalnych judaików. Na zdjęciu przedstawiającym żarecki grób Abrahama Cwi Siwka (zm. 1928 r.) Zamorski dostrzegł na dalszym planie... mały „budynek”. To zdjęcie pochodzi z „Kehilat Zarki”, czyli księgi pamięci, i tak jak inne, np. żareckiej „biblioteki Sztybla”, rodziło już wcześniej u obu pytania.

Kolejnym etapem potwierdzającym odkrycie muszą być badania archeologiczne.

Już w XVI wieku w Żarkach zaczęli osiedlać się Żydzi. Kiedy w 1556 roku król Zygmunt August przyznał miastu prawa targowe, spowodowało to napływ żydowskich kupców. Prawdopodobnie pierwszą synagogę zbudowano w Żarkach już w XVI wieku. Około 1870 roku wybudowano synagogę reformowaną. Ta najbardziej okazała żarecka synagoga została zbudowana w stylu neoromańsko-mauretańskim. Ze względu na zniszczenia z lat okupacji hitlerowskiej konieczna była jej odbudowa, prowadzona w latach 1954-1957, co spowodowało zatarcie się jej pierwotnego stylu architektonicznego. Zamieniona na dom kultury w latach 50. pełni tę rolę do dnia dzisiejszego. Kolejny remont, tym razem z lat 2009-2011 zbliżył budynek do jej oryginalnego wyglądu.

Ludność żydowska Żarek przez wieki stanowiła znaczny odsetek populacji miasta. W 1867 ludność żydowska stanowiła 61 procent, w 1909 – 44,8 procenta, 1921 – 57 procent, a w latach 30. XX wieku odsetek Żydów wynosił tu około 60 procent. W 1930 roku ludność Żarek stanowiła 4406 mieszkańców, z czego Żydzi stanowili ponad 60 procent. W lutym 1941 roku Niemcy utworzyli w Żarkach getto, w którym zgromadzono 3,2 tys. Żydów. W październiku 1942 roku rozpoczęła się akcja likwidacyjna getta w Żarkach, w którym przebywało jeszcze mniej więcej 800 osób. Około 300 Żydów, głównie osoby słabe oraz matki z dziećmi, rozstrzelano na tutejszym cmentarzu. Do dziś nie jest znane dokładnie miejsce, gdzie znajduje się ich zbiorowa mogiła. Żydów zdolnych do pracy wysłano do gett znajdujących się w Radomsku i Częstochowie. Pozostałych w mieście Żydów wywieziono po kilku miesiącach do obozu zagłady w Treblince .