Historyczne zdjęcia Muranowa w Warszawie. To dzielnica, która powstała na gruzach dawnej stolicy

Muranów to historyczna część Warszawy, która znajduje się w dzielnicy Wola oraz Śródmieście. Granice tego zabytkowego terenu wyznaczają ulice Leszno, Al. Solidarności, Okopowa oraz Miodowa oraz Bonifraterska. Zgodnie z Miejskim Systemem Informacji Zachodnia część nosi nazwę Nowolipki, zaś wschodnia – Muranów.

Nie wszyscy wiedzą jednak skąd pochodzi nazwa Muranów. Okazuje się, że wszystko zaczęło się w roku 1686, kiedy to Włoch Józef Szymon Bellotti, nadworny architekt królów Michała Korybuta-Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, wybudował pałac o nazwie Murano. Budowla miała być upamiętnieniem wyspy Murano, należącej do jego ojczystej Wenecji. Wyspa ta słynęła z produkcji szkła.

I choć pałac został rozebrany w XIX wieku, to nazwa przetrwała. Początkowo w miejscu pałacu funkcjonowała zajezdnia tramwajowa, a w 1975 roku powstał tam znany biurowiec Intraco. Obiekt był pierwszym wieżowcem wzniesionym na Muranowie.

Jak podają źródła historyczne, pierwsze osiedle mieszkalne powstało tutaj w XVII wieku. Teren ten w XIX wieku został zasiedlony przez ludność żydowską, pochodzącą głównie z Litwy i Białorusi, a językami ulicy stały się jidysz, hebrajski oraz rosyjski. Wówczas dzielnica stała się swego rodzaju miastem w mieście, gdzie dodatkowo nie brakowało kontrastów. W roku 1916 zabudowa Muranowa była bardzo gęsta, a obiekty o charakterze przemysłowym występowały na przemian z zabudową mieszkaniową.

Przed wybuchem drugiej wojny światowej Muranów zamieszkiwało ćwierć miliona osób, gdzie Żydzi stanowili około 90 proc. populacji. W tamtym okresie była to najgęściej zabudowana część Warszawy.

W czasie drugiej wojny światowej nie bez znaczenia była dominacja żydowskiej ludności na tym terenie. Zaważyło to o włączeniu Muranowa do getta. W 1943, w wigilię żydowskiego święta Paschy, doszło do wybuchu powstania w getcie, po upadku którego niemal cały Muranów został zrównany z ziemią, pozostał tam jedynie kościół św. Augustyna przy ulicy Nowolipki i kilka budynków przy ulicy Stawki, Dzikiej, Żelaznej, Wroniej, oraz wypalone ściany wojskowego więzienia śledczego Gęsiówka.

Wiele zniszczeń dokonano w trakcie Powstania Warszawskiego i po jego upadku. 21 sierpnia 1944 grupy powstańcze wycofały się z Muranowa, a Niemcy w odwecie wymordowali około 200 osób, których podejrzewali o związki z powstańcami.

W początkowym etapie po wojnie wyrównano gruzy po budynkach getta. Zalegający na obszarze ok. 200 hektarów gruz stanowił ok. 3-4 mln m sześciennych. Wysokość gruzów dochodziła chwilami do 3 m. Część zabudowy dzisiejszego Muranowa powstała na pozostawionych gruzach getta, dlatego w niektórych miejscach teren ten poza ulicami i chodnikami jest nieco podwyższony.

Dzisiejsza zabudowa Muranowa to koncepcja architekta Bohdana Lacherta.

- Architektura może być wielka, może być polityką pamięci, dotyczyć placów, pomników, ale może też być mała, intymna, pozwalająca stworzyć nową zabudowę tak, aby było miejsce na ogród, wyprowadzenie psa, zabawę, wywieszenie prania – wskazała na jednym ze spotkań dotyczących odbudowy miasta po wojnie psychotraumatolog Małgorzata Wosińska, która od lat pracuje z ofiarami ludobójstwa w Rwandzie. – To właśnie zadziało się na Muranowie. Odbudowa tej dzielnicy spowodowała, że dzisiaj to jest przecież jedno z milszych miejsc do życia w Warszawie. Ważny jest balans między tym co duże i trudne, a tym co delikatne, co pozostawia nam przestrzeń na autorefleksję, nie tylko u ocalałych, ale także ich dzieci i wnuków, które w tych miejscach będą bawiły się. Będą dotykały kamieni, które były świadkami tragicznej historii, ale nie będą tej przestrzeni się bały, nie będą tych miejsc traktowały tylko, jak cmentarze – dodała.

Ważniejsze zabytki Muranowa:

• Kościół św. Augustyna
• Muzeum Więzienia Pawiak
• Muzeum Polin
• Państwowe Muzeum Archeologiczne
• Urząd Miasta
• Ogród Krasińskich
• Plac Krasińskich
• Skwer Willy'ego Brandta
• Warszawska Opera Kameralna
• Pomnik Umschlagplatz.