Gdzie zrobić anonimowo bezpłatny test na HIV? Statystyki alarmują – w Polsce jest coraz więcej zarażonych. Gdzie szukać pomocy w leczeniu?

Rośnie liczba zakażeń wirusem HIV w Polsce. Obecny rok jest pod tym względem rekordowy, bo tylko do połowy listopada odnotowano już 1998 przypadków. Tymczasem wcześniej największy przyrost, notowany w 2019 r., wynosił 1615 osób. Z liczb wynika, że zapadalność na wirusa wzrosła niemal dwukrotnie – z 2,55 na 100 tys. ludności aż do 5,24 osób. Zarażają się już nie 3-4 osoby dziennie, tylko już 6. Według informacji Krajowe Centrum ds. AIDS leczeniu przeciw HIV poddane jest w Polsce 17 tys. osób.

Niestety, Polska należy do nielicznych państw Europy, w których nie odnotowano spadku liczby zakażeń od samego początku epidemii AIDS. To wynik małej liczby testów i dużego odsetka chorych, którzy późno zaczynają leczenie.

Choć zagrożenie wirusem rośnie, wciąż niewiele osób chce w ogóle dowiedzieć się, czy jest zakażonym (czyli seropozytywnym), czy nie. Przeszkodą w wykonaniu stwierdzającego to badania jest najczęściej lęk przed chorobą, bo nieleczone zakażenie HIV prowadzi do wyniszczającego AIDS. Trzeba jednak wiedzieć, że nowoczesne i skuteczne leki przeciw HIV są dostępne w Polsce bezpłatnie.

– Zakażenie HIV i choroba AIDS wciąż kojarzy się negatywnie. To zrozumiałe – każda choroba, zwłaszcza przewlekła, niepokoi i martwi. Ale trzeba pamiętać o tym, że zakażenie HIV nie jest dziś śmiertelne, ma charakter przewlekły – to znaczy, że można z nim żyć i realizować się w różnych sferach życia: rodzinnej i rodzicielskiej, zawodowej, seksualnej – mówi Robert Łukasik, który prowadzi Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny na ul. Jagiellońskiej w Warszawie.

Zarażenie HIV można rozpoznać tylko i wyłącznie na podstawie testu z krwi, który w wielu miejscach można wykonać nieodpłatnie. Warto mieć pewność, że jest się wolnym od wirusa, zwłaszcza w przypadku ryzykownych zachowań. W takiej sytuacji ze zrobieniem badania zaleca się poczekać co najmniej 6 tygodni. W niektórych miejscach można jednocześnie wykonać test w kierunku WZW-C, czyli wirusa HCV, a także bakterii kiły.

– Jeśli jeszcze nigdy wcześniej nie robiłeś/nie robiłaś sobie badania w kierunku HIV, warto o tym pomyśleć. W Polsce takie testy można zrobić bezpłatnie i anonimowo – jest to możliwe w tzw. punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), które znajdują się w ponad 20 największych miastach. Na badanie nie trzeba przychodzić na czczo, niepotrzebne jest skierowanie ani dokument tożsamości – mówi Robert Łukasik z PKD w Warszawie.

Badanie na HIV powinna wykonać każda osoba, która:

• miała co najmniej jeden kontakt seksualny niezabezpieczony prezerwatywą,
• nawet raz korzystała z niesterylnych igieł i/lub strzykawek,
• miała bezpośredni kontakt z krwią innej osoby.

– Podczas badania pobierana jest krew żylna, zwykle ze zgięcia w ramieniu. Na badanie nie trzeba przychodzić na czczo. Wynik jest do odbioru najczęściej na drugi dzień roboczy po badaniu, ewentualnie kilka dni później (gdy PKD nie jest czynny codziennie) – mówi prowadzący PKD. – W niektórych punktach wykonuje się tzw. szybkie testy. Krew pobierana jest z palca, zakrapla się nią specjalną płytkę i wynik jest po 15 minutach. Szybkie testy dają wiarygodną informację po 12 tygodniach od ryzyka.

Badanie na HIV można wykonać w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych, których lista jest dostępna na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS oraz Lecz HIV. Test na HIV można też wykonać prywatnie. Jest dostępny w każdym laboratorium diagnostycznym, ale nie anonimowy. Cena wynosi od 30-40 złotych.

– Test na HIV wykonywany w PKD poprzedzony jest rozmową, która ma na celu oszacowanie ryzyka zakażenia i określenie, czy badanie można już wykonać – wyjaśnia Łukasik. – Rozmowa dotyczyć będzie możliwych dróg zakażenia – czyli życia seksualnego i/lub używania substancji psychoaktywnych (narkotyków). W jej trakcie można zadawać pytania dotyczące HIV, samego badania, profilaktyki, miejsc, gdzie można otrzyma pomoc i wsparcie.

Wiele osób zastanawia się, co będzie, jeżeli otrzymają pozytywny wynik badania?

– Gdy wynik w kierunku HIV wyszedł dodatni, a badanie było zrobione w PKD, to można je odkodować – to znaczy oznaczyć badanie anonimowe danymi osoby, do której wynik należy – wyjaśnia prowadzący PKD w Warszawie. – Doradca dysponuje specjalnym dokumentem, na którym wpisze dane z dokumentu tożsamości (paszportu bądź dowodu osobistego) i na tej podstawie będzie można szybko zgłosić się do poradni. Doradca powie także, gdzie się należy zgłosić i wyjaśni, jak wygląda leczenie. Może też zaoferować pomoc i wsparcie psychologiczne.

HIV jest epidemią metropolii, bo to właśnie nich przede wszystkim w nich mieszkają osoby seropozytywne. Stąd wziął się pomysł włączania miast w działania i współpracę na rzecz profilaktyki HIV i międzynarodowa inicjatywa Fast Track Cities. Celem projektu Miasta Szybkiej Ścieżki jest zatrzymanie epidemii wirusa (a także WZW i gruźlicy) do 2030 roku dzięki ich wzajemnej współpracy. W Polsce pierwszym z nich stała się na początku 2022 r. Warszawa, później dołączyły natomiast Kraków, Wrocław i Gdańsk.

Działania na rzecz profilaktyki HIV oraz osób żyjących z HIV, np. mające na celu walkę z ich stygmatyzacją, prowadzą organizacje pozarządowe w całej Polsce. O konieczności badania przypomina akcja „Czerwona kokardka”, która odbywa się co roku w listopadzie przed Światowym Dniem AIDS, który przypada na 1 grudni. Happening odbywa się w 5 polskich miastach, gdzie wyświetlana jest czerwona kokardka z napisem „Razem przeciw HIV”. Zobacz, gdzie można ją obejrzeć i jak się prezentuje.

Zobacz: Izraelscy naukowcy twierdzą, że znaleźli sposób na AIDS.

– Informacja o zakażeniu jest jedną z tych, które wywracają świat do góry nogami. Wszystko jest inne, niż do tej pory. Pojawia się masa pytań, mnóstwo niepokoju, często lęku – tłumaczy ekspert. – Jest kilka rzeczy, o których warto wiedzieć, bo one pomogą przemyśleć ważne kwestie i zadbać o siebie najbardziej, jak to jest możliwe. Ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się poradni leczenia zaburzeń odporności. Dzięki badaniom i konsultacjom zakażenie będzie „pod kontrolą”.

Pomoc z zewnątrz jest ważna również dlatego, że często o chorobie nie można powiedzieć wszystkim, ale nie da się też trzymać jej w tajemnicy dla siebie.

– Kolejna ważna rzecz to odpowiedź na pytanie: komu mam powiedzieć o zakażeniu? Wiele osób w pierwszym momencie, ze względu na poczucie odpowiedzialności, chce mówić prawie wszystkim. To nie jest dobre rozwiązanie, choć są osoby, które na pewno powinny wiedzieć o zakażeniu. To partnerzy seksualni i oni również powinny się przebadać – mówi Robert Łukasik. – Dlaczego nie mówić wszystkim? Bo zakażenie jest możliwe tylko w jasno określonych, konkretnych sytuacjach – codzienne życie, wspólne mieszkanie, praca, używanie tych samych naczyń itp., nie jest ryzykowne. Dobrze jest powiedzieć komuś o zakażeniu – ale trzeba też dobrze wybrać taką osobę, choć może to być trudne. Ona ma być wsparciem, a nie źródłem kolejnego stresu. Jest też wiele organizacji, osób i instytucji, które wspierają ludzi zakażonych. Są grupy wsparcia, zajęcia rozwojowe, pomoc psychologiczna – warto z tego korzystać.

Źródło danych: Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 15 listopada 2022 r. oraz w porównywalnym okresie 2021 r. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB